Cztery typy temperamentu
Za twórcę koncepcji temperamentu uważa się lekarza i filozofa greckiego Hipokratesa (V wiek p.n.e.), który sprowadził naturę człowieka do odpowiedniej proporcji czterech zasadniczych soków, nazywanych także humorami. Soki te stanowią naturę organizmu człowieka i należą do nich: krew, flegma, żółta żółć i czarna żółć. Optymalny stosunek między tymi płynami jest źródłem zdrowia, natomiast niekorzystne wymieszanie wywołuje choroby. Galen – lekarz żyjący w II wieku naszej ery, zafascynowany koncepcją Hipokratesa – nadał typom temperamentu następujące nazwy w zależności od tego, który z soków jest dominujący: sangwinik – dominuje krew flegmatyk – dominuje flegma choleryk – dominuje żółta żółć melancholik – dominuje czarna żółć.
Sangwinik
Jest to człowiek pogodny, wesoły, otwarty, wrażliwy, towarzyski, łatwo nawiązujący kontakty z innymi. Pełen energii, aktywny, twórczy, prostoduszny, szczery. W sytuacjach nieprzyjemnych bywa na ogół speszony i smutny, jednak stan ten szybko mija, ponieważ jego przeżycia są silne, ale płytkie. Dominuje u niego reakcja typu słomiany ogień, tzn. łatwo podejmuje decyzje, szybko się angażuje w działanie, ale przez swój brak cierpliwości i wytrwałości równie szybko porzuca swoje czynności i zmienia obiekty zainteresowań. Sangwinik niekiedy wyraża swoje uczucia w sposób przesadny, co może u innych ludzi wywołać błędne wrażenie o sile przeżywanych przez niego emocji i uczuć. W stosunkach z innymi z jednej strony jest lubiany (dzięki swemu optymizmowi, dużej łatwości nawiązywania kontaktów i towarzyskości), a z drugiej strony ludzie nie mogą na nim polegać (ze względu na brak wytrwałości, niestałość w działaniu, niezrównoważenie emocjonalne). Ze względu na swoją otwartość, pogodne usposobienie, zdolność przystosowawczą dobrze radzi sobie w sytuacjach stresowych.
Sangwinik największy problem ma w wytrwałym dążeniu do celów i w realizowaniu długotrwałych zadań. Powinien nauczyć się systematycznego działania, planując swoje zadania i cele, a z ich realizacji systematycznie się rozliczać. Rodzice powinni pomóc swojemu dziecku w podjętych przez nie zamierzeniach, a nie krytykować, jeśli coś się nie udało, lub wytykać brak cierpliwości i wytrwałości. Ważne jest, żeby empatyczny i towarzyski sangwinik nauczył się w oparciu o dokonaną hierarchię celów realizować istotne zadania i doprowadzać je do końca.
Choleryk
Jest człowiekiem czynu: działa szybko, gwałtownie, jest ukierunkowany na osiąganie celu, wytrwały w realizacji zamierzeń i planów, jest dobrym organizatorem. Przedsiębiorczy, autorytatywny, dominujący, pewny siebie, niezależny, potrafi pokierować każdą sytuacją. W stosunkach z innymi ludźmi jest jednak nietolerancyjny, narzucający swoją wolę, niecierpliwy, krytyczny, zawzięty, wymagający. Łatwo wpada w gniew, bywa nietaktowny, ma tendencję do manipulowania ludźmi.
Słabą stroną choleryka jest nadmierny krytycyzm, gwałtowność i niecierpliwość, stąd wskazane byłoby „wyciszanie” nagłych emocji i wybuchów poprzez umiejętne rozładowanie napięć (sport, relaks, medytacja).
Melancholik
Jest człowiekiem uczuciowym, wrażliwym, delikatnym i zamkniętym w sobie. Życie traktuje jak trudne zadanie do zrealizowania, które trzeba wykonać z powagą i pełną odpowiedzialnością, stąd jest drobiazgowy, dokładny, wytrwały i uporządkowany. Melancholik jest bardzo nastrojowy, przewrażliwiony, z tendencją do analizowania sytuacji i zjawisk. Ze względu na smutny nastrój, przygnębienie i pesymizm życiowy patrzy na świat przez czarne okulary, dostrzegając w nim trudności, problemy i przykrości.
Melancholik jest na ogół zamknięty w sobie, wyobcowany, nie uzewnętrznia swych przeżyć i emocji. Kontakty interpersonalne nawiązuje z trudnością, ale w stosunku do osób, z którymi utrzymuje bliskie relacje, jest lojalny, stały i wierny. Melancholik nie wierzy w swoje możliwości, jest niepewny siebie, ma poczucie niższości, uważa, że funkcjonuje gorzej od innych ludzi. Każde niepowodzenie pogłębia jego poczucie mniejszej wartości oraz wzmaga pesymizm i smutek, stąd melancholik jest mało odporny na stres. Melancholika należy wzmacniać w poczuciu własnej wartości, często go chwaląc i dostarczając mu pozytywnych wzmocnień. Wskazane jest, żeby miał grono przyjaciół, w którym mógłby przeanalizować własne przemyślenia, problemy i przeżywane dylematy.
Flegmatyk
Jest człowiekiem powolnym, cierpliwym, opanowanym, powściągliwym i zrównoważonym. W stosunku do innych ludzi zachowuje dystans emocjonalny i uczuciowy. Nie ma zdolności wczuwania się w cudze stany emocjonalne. Sam jest niewymagający, skoncentrowany na sprawach aktualnych, zazwyczaj zadowolony, jeśli nikt mu nie przeszkadza realizować własnych celów i zamierzeń oraz gdy nikt go nie popędza w podejmowanych decyzjach i w działaniach. Flegmatyka trudno zrazić, jedynie bardzo silny bodziec może go wyprowadzić z równowagi. Zwykle jest bierny, spokojny, odznacza się dużą tolerancyjnością. Jest leniwy, ma raczej mało zainteresowań, a obojętność niekiedy przechodzi u niego w apatię.
U flegmatyka, nawet jeśli się czymś zajmie, nie widać zapału. Nie lubi zmian i źle się czuje w nowych i nieoczekiwanych sytuacjach. Flegmatyk powinien przede wszystkim uczyć się wpatrywać w uczucia i potrzeby psychiczne innych ludzi, starać się je rozumieć i akceptować. Szczególnie w sytuacji bliskich relacji deficyt w sferze wyrażanych emocji, otwarcia się na potrzeby i punkty widzenia innych i tempa wykonywanych działań może stanowić barierę utrudniającą wzajemną harmonię i współżycie. To rodzina może pomóc dziecku wyrażać i przeżywać emocje, radzić sobie w sytuacjach trudnych, wchodzić w zdrowe relacje z innymi ludźmi. W rodzinie, dzięki zaspokojeniu potrzeby miłości, akceptacji i bezpieczeństwa, dziecko może kształtować cechy swojego temperamentu i wyciszać gwałtowne emocje. A zatem tak kształtować swoje cechy temperamentalne, by pogłębiać i rozwijać to, co pozytywne, a minimalizować to, co szkodliwe
